Een huis vol kunst : Rubens als verzamelaar

Met 'Een huis vol kunst. Rubens als verzamelaar' brengt het Rubenshuis & Rubenianum zonder twijfel het meest prestigieuze tentoonstellingsproject sinds de opening van het huis aan de Wapper, nu bijna vijftig jaar geleden. Het was logisch dat het er ooit van zou komen: de uitgebreide en adembenemende kunstverzameling van Peter Paul Rubens opnieuw naar de plaats brengen vanwaar ze ruim 360 jaar geleden uitzwermde over de hele wereld. Maar die ambitie waarmaken was minder vanzelfsprekend.

In een tijd waarin kunst verzamelen een populaire bezigheid was onder gegoede burgers, groeide Rubens' verzameling uit tot een van de omvangrijkste en fraaiste in Antwerpen. De verscheidenheid aan genres was onvergelijkbaar en de waaier aan objecten adembenemend.

De schilder had een scherp oog voor verzamelbare kwaliteit. Zijn statige woning met de prinselijke collectie werd dan ook bezocht door de Infante Isabella, Maria de Medici, Spinola, koning Sigismund van Polen. Als kunstenaar had hij een warme interesse voor de schilderijen van zijn grote voorbeelden Titiaan, Tintoretto en Veronese. Maar ook zijn Vlaamse voorgangers of Duitsers als Holbein en Elsheimer ontbraken niet. Hij bewonderde Brueghel de Oude, en kopieerde hem. Wellicht had niemand zo veel werk van de armtierige Adriaan Brouwer in zijn bezit als de steenrijke Rubens.

Zijn woning stelde ook sculpturen allerhande tentoon. Maar Rubens was meer dan alleen maar een kunstenaar. De collectie reflecteerde evenzo de brede interesse die hij aan de dag legde voor antieke gebruiksvoorwerpen, munten, medailles en cameen. Dit alles bracht hij onder in de kunstkamer die hij liet bouwen aan zijn woonhuis, een kamer zowaar genspireerd op het klassieke Pantheon in Rome. Dit moest hem de nodige status en glorie verschaffen. Maar meer nog dan voor het praktische nut, kon de ambachtsman via de rijkdom van de verzameling zijn verworven status als rijke burger, als publieke man van aanzien etaleren. Maar de verzameling was ook een onmiddellijk beschikbare catalogus aan ideen en motieven voor Rubens zelf, en voor zijn medewerkers. En het had bovendien een economisch nut: hij kocht maar verkocht ook.