Het Argentijnse gezicht van Spinoza

Miriam van Reijen's nieuwe boek over Spinoza begint met een onderzoek naar de samenhang van Spinoza's theorie van de passies en zijn politieke filosofie. Het gaat daarbij onder meer om het inzicht dat de passies een fundamentele rol spelen bij het ontstaan en voortbestaan van de staat, evenals bij het realiseren van het doel ervan: de vrijheid. Hoewel Franse denkers al sinds de jaren '60 van de vorige eeuw op deze samenhang in Spinoza's werk hebben gewezen, blijken het opmerkelijk genoeg vooral Argentijnse filosofen te zijn die het grote belang van deze thematiek beklemtonen. Dit was voor Van Reijen aanleiding om 'het Argentijnse gezicht van Spinoza' nader te onderzoeken, waarbij een tweetal lijnen samenkomen. In feite gaat het namelijk om twee verschillende gezichten: het joodse en het passioneel-politieke. In het begin van de twintigste eeuw was Argentinië het welvarendste en meest Europese land van Latijns-Amerika en tevens immigratieland bij uitstek. Onder de immigranten waren veel joden uit Oost-Europa die leden onder de progroms van de tsaren. Tot aan 1977 zijn praktisch alle uitgaven en vertalingen van Spinoza's werken en de secundaire literatuur over Spinoza 'joods'. Daarnaast staat Argentinië bekend om de grote invloed van de psychoanalyse in het alledaagse leven van de Argentijnen. Aan de hand van het werk van twee Argentijnse psychoanalytici die niet alleen over Spinoza schrijven, maar ook vanuit zijn filosofie in de klinische praktijk werken, en politiek actief zijn, laat de auteur zien dat de 'passies en politiek'-connectie een typisch Argentijnse insteek is. In de epiloog komt een onderbelicht thema van Spinoza aan de orde, geïnspireerd door het werk van een nieuwe generatie Franse filosofen, sociologen en economen die Spinoza zien als de filosoof van de sociale wetenschappen en met name van de economie. Hoe verhoudt zich deze 'politieke economie van de passies' tot een 'freudiaanse economie van de passies'? Welke rol kunnen de politieke verhoudingen, regelingen en instituties vervullen om te 'bezuinigen' op de (trieste) passies? Naast bovengenoemde thema's biedt dit boek ook een overzicht van de geschiedenis van Argentinië, van de invloed van de westerse filosofie in Latijns-Amerika en van de bevrijdingstheologie en -filosofie als een poging een eigen Latijns-Amerikaanse filosofie te ontwikkelen. Boeiende studie over de Argentijnse Spinoza-connectie tegen de achtergrond van de geschiedenis en filosofie van Latijns-Amerika. Miriam van Reijen (1946) doceert filosofie en ethiek aan de Academie voor Sociale Studies van de Avans Hogeschool te Breda. Zij is bestuurslid van de Vereniging Het Spinozahuis en voorzitter van de Vereniging voor Filosofie Onderwijs. Zij schreef o.m. Filosofie en hulpverlening (1984), Filosoferen over emoties (1995), en trad op als redacteur/auteur van het boek Emoties. Van stoïcijnse apatheia tot heftige liefde (2005; 2e dr. 2007). In de reeks Denkers verscheen haar monografie Spinoza - De geest is gewillig, maar het vlees is sterk (2008; 3e druk 2009).