Repressie door mensenrechten

Het strafrecht is een rechtsinstrument waarvan het gebruik in hoge mate inbreuk maakt op fundamentele rechten. Zo bezien is het ten minste paradoxaal dat de inzet van het strafrecht meer en meer wordt vereist voor de bescherming van mensenrechten. Nog opmerkelijker is dat deze verplichting voor staten tot aanwending van strafrecht juist door internationale rechtsprekende mensenrechteninstellingen uit allerlei fundamentele rechten wordt afgeleid. Zo worden onder andere het recht op leven, het folterverbod en het recht op privéleven ingeroepen om van staten te vereisen dat zij bepaalde gedragingen strafbaar stellen, strafrechtelijke onderzoeken verrichten en de plegers van strafbare feiten vervolgen en bestraffen. In plaats van dat staten aan hun negatieve plicht worden gehouden om geen inbreuk te maken op fundamentele rechten, wordt hier dus juist van hen verlangd dat zij in actie komen en daarmee zogenoemde positieve verplichtingen vervullen. Daarbij worden gelegitimeerde inbreuken op fundamentele rechten voor lief genomen en soms worden deze zelfs vereist.

Inhoud:
1. Inleiding
2. Negatieve vrijheid en strafrecht
3. Positieve verplichtingen
4. Grondslag van de plicht te beschermen ('duty to protect')
5. Positieve verplichtingen voor de strafrechtspleging
6. De negatieve constitutie van de Verenigde Staten
7. Beoordeling positieve verplichtingen tot aanwending strafrecht
8. Een beperkt alternatief
9. Slot

Deze rede werd verkort uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon hoogleraar rechten van de mens aan de Radboud Universiteit Nijmegen.