De zelfstandige mens

rich Fromm [1900-1980] geldt als een der belangrijkste denkers over mens en maatschappij van onze tijd. Met werken zoals «Liefhebben – een kunst, een kunde» en «De angst voor vrijheid» had hij diepgaande invloed op het moderne denken en het huidige wereldbeeld. Tot zijn belangrijkste werken behoort ook «De zelfstandige mens» – een klassieke en indringende beschouwing over de grondslagen van een humanistische ethiek. In een even fascinerend als stimulerend betoog biedt Fromm in dit boek een overzicht van de geschiedenis van het denken over «goed» en «kwaad». Tevens brengt hij stap voor stap de normen en waarden in kaart die de mens kunnen aanzetten tot optimale zelfverwerkelijking. Hierbij opereert hij op het grensgebied van filosofie en psychologie, en weet op die manier overtuigend naar voren te brengen dat de mens onherroepelijk ertoe is veroordeeld zelf de maat der dingen te zijn. Steeds heeft hij deze verantwoordelijkheid ontvlucht, nu eens in religie of in autoritarisme dan weer in waardenrelativisme en in narcisme. Fromm maakt hier echter duidelijk dat de mens wel degelijk de mogelijkheid bezit het goede te kennen en daarnaar te handelen. Deze boodschap blijkt zowel inspirerend als ongemakkelijk, omdat de mens zelf verantwoordelijkheid dient te nemen voor al wat goed en kwaad is. Niet uit een verlammend schuldgevoel of uit een verkeerd begrepen overmoed, maar uit het besef dat moraal voortkomt uit een actieve levenshouding. Aldus biedt «De zelfstandige mens» bovenal een pleidooi voor een humanistische ethiek: de mens kent zelf de grenzen tussen «goed» en «kwaad», en hij kent die beter naarmate hij waarachtig vrij en zelfstandig weet te leven. «Baanbrekende analyse van de culturele neurosen in de huidige maatschappij. Fromms visie verdient de aandacht van allen die oog hebben voor de toekomst van onze samenleving» – The Washington Post «Dit is een van Fromms interessantste en meest waardevolle boeken.» – Fernando Savater