Waarneming en werkelijkheid

Uitgaande van de gedachte dat waarneming zelfs op een volledig abstract terrein als dat van de zuivere wiskunde wezenlijk is, kwam Frans Hemsterhuis (1721-1790) tot het fundamentele filosofische inzicht dat natuur en geest elkaar aanvullen. Zoals de wiskundige en proefondervindelijke methode die ten grondslag ligt aan de newtoniaanse natuurkunde een juist begrip van de natuurlijke wereld kan opleveren, zo kan kritische onderzoeksmethode die door Socrates was ontwikkeld, een allesomvattende filosofie van de geest voortbrengen. Deze twee methoden vullen elkaar in zoverre aan dat, terwijl de geest de natuur moet erkennen als zijnde zijn vooronderstelling, hij tevens in staat is deze te begrijpen.