Het open woord

Na als student in de jaren twintig van de vorige eeuw te zijn gearresteerd en verbannen werkte Lidija Tsjoekovskaja enige jaren als redacteur bij een uitgeverij van kinderboeken. Naar aanleiding van de arrestatie en – naar later bleek – moord op haar echtgenoot schreef zij midden in die tijd van repressie de beklemmende roman Sofia Petrovna/Het verlaten huis. Nadat Tsjoekovskaja het haar had voorgelezen zei de dichter Anna Achmatova hierover: ‘Ieder woord ervan is waar.’ Haar tweede roman, Duik in de diepte, is gesitueerd in 1949 toen een nieuwe golf van vervolging en antisemitisme werd ingezet. Na het einde van de dooi onder Chroestsjov verzette zij zich openlijk tegen het opnieuw intredende repressieve klimaat van leugenachtigheid, manipulatie en zwijgen. In 1974 werd zij uit de Schrijversbond gezet. De transcriptie van haar verdedigingsrede is in het boek opgenomen. Wie is deze vrouw, door Solzjenitsyn omschreven als ‘een sieraad voor de Sovjetliteratuur’? De frisheid, kracht en de literaire kwaliteit van haar open brieven rechtvaardigen deze vertaling en publicatie, en daarmee de hernieuwde aandacht voor haar werk. Enkele fragmenten uit Women’s Works in Stalin’s Time van Beth Holmgren duiden vanuit een feministisch perspectief het belang, de werkwijze en de bijzondere plaats die vrouwen, zoals Lidija Tsjoekovskaja, in de Sovjetliteratuur innemen.